آداب غذا خوردن

بعضي از آداب و سُنن كه در هنگام خوردنِ غذا بايد رعايت شود:
1- صبحانه را بامداد بخوريد و در ميان روز ديگر چيزي نخوريد، و بعد از نماز عشاء بار ديگر طعام بخورد.
2- لقمه را كوچك برداشتن و (زياد) جويدن.
3- (هنگام خوردن غذا) به روي مردم نگاه نكنيد.
4- طعام بسيار گرم نخوريد و در طعام گرم ندمَيد و بلكه بگذاريد تا سرد شود و بعد از آن بخوريد.
5- نان را باكارد نبُريد.
6- تمام گوشت استخوان را نخوريد.
7- به كمتر از سه انگشت چيزي نخوريد.
8- دست در پيش ديگران دراز نكنيد.
9- كاسه و انگشتان را پس از خوردن غذا بليسيد.
10- طعام خوردن و نوشيدن آب در حال جنابت مكروه است، اگر وضو بسازد يا دست خود را بشويد و مزه مزه و استنشاق بكند، يا دست و صورت را بشويد و مزه مزه بكند، يا دستها را بشويد و مزه مزه بكند. كراهتش (كم) مي شود. در حديث ديگر روايت شده است: اگر چيزي در حالت جنابت بخورد ـ بي آنكه اينها را انجام دهد ـ بيم آن است كه به بيماري پيسي دچار شود.
11- از اميرالمؤمنين علي(ع) روايت شده است:
كسي كه مي خواهد طعام او را به ضرر نرساند، تا گرسنه نشده و معده پاك نشده ، چيزي نخورد، و چون مي خواهد غذا بخورد بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الَّرحيم بگويد، و (غذا را) نيكو (بِجَود) و دست از طعام بكشد زماني كه هنوز كاملاً سير نشده است.
**************
12- از حضرت امام حسن(ع) نقل شده است:
در (سفرة‌ غذا) دوازده خصلت است كه بر هر مسلمان واجب است كه بداند: چهار مورد از آن واجب است، چهار مورد ديگر سنّت (مستحب) است و چهار مورد ديگر تأديب است.
امّا واجب، آن است كه:
1- مُنعم (نعمت دهنده) خود را بشناسد. بداندكه نعمت از جانب پروردگار است.
2- راضي باشد به آنچه خدا به او عطا كرده.
3- بسم الله بگويد و خدا را شكر كند.
و امّا سنت:
1- دست شستن پيش از طعام
2- بر جانب چپ نشستن
3- به سه انگشت چيز خوردن و انگشتان را ليسيدن
و امّا تأديب:
1- از پيش خود چيز خوردن.
2- لقمه را كوچك برداشتن.
3- بسيار (جويدن)
4- و در روي مردم نگاه نكردن نيكو است.
***************
13- به دست راست چيزي بخوريد و دو زانو بنشينيد.
14- خوابيده چيزي نخوريد امّا اگر به دست چپ تكيه كنيد مشكلي نيست.
15- (در هنگام خوردن غذا) چهار زانو نشستن مكروه است و اگر پا بر روي زانو گذارد بدتر است.
16- تنها، چيزي خوردن مكروه است.
17- بر روي زمين چيزي خوردن سنّت است.
18- بر سر سفره اي كه شراب در آن مي خورند، چيزي خوردن حرام است. و بعضي گفته اند: هر حرامي كه بخورند يا انجام دهند، در آن مجلس چيزي خوردن حرام است، حتّي بر سر سفره جماعتي كه به حرام غيبت مسلمانان كنند.
19- سنّت است كه در اوّل و آخر طعام نمك خورده شود كه هر كه چنين كند خداي تعالي هفتاد نوع از انواع بلا را از او دفع كند كه آسانتر آنها خوره باشد. و هركه نمك بپاشد بر اوّل لقمه اي كه مي خورد، توانگر شود.
20- چون طعام حاضر شود، هر سائلي كه بيايد رد نكنيد.
21- در حال راه رفتن چيزي مخوريد مگر آنكه ناچار باشيد.
22- چون بعد از طعام دست بشوئي، به آن تري كه در دست هست چشمهاي خود را مَسح كن، كه اين امان است از درد چشم.
23- در بعض روايات معتبره وارد شده كه ابتداء‌ [خوردن] به سركه نيز خوب است و عقل را زياد مي كند.
24- نشستن بر سر سفره را طول بدهيد چون نشستن سر سفره جزء‌ عمر شما محسوب نمي شود.
25- از امام صادق (ع) پرسيدند: وقت نماز مي شود و طعام رسيده، به كدام يك ابتدا كنيم؟ فرمودند: اگر ابتداي وقت نماز است اوّل طعام بخوريد، و اگر وقت پاره اي گذشته باشد و بيم آن باشد كه تا طعام خوردن وقت فضيلت مي گذرد، ابتدا نماز بخوانيد.
**************
26- مستحب است خوردن در وقت شام، هر چند يك لقمه نان يا يك جرعه آب، چه آنكه آن جسم را قوّت مي دهد، (و اين) استحباب مؤكّد است در حقّ كساني كه از سي سال و چهل عمرشان گذشته باشد.
27- مستحب است زود خوردن نهار كه عمر را طولاني گرداند. زود خوردن شام كه آن شام پيغمبران و امامان است.
28- مستحب است كه صاحب خانه پيش از همه شروع در خوردن نمايد و بعد از همه دست بكشد، و همچنين است حال در رئيس مجلس كه چشم اهل مجلس به او مي باشد.
29- مستحب است در وقت خوردن نشستنِ مثل بنده و خوردنِ از مثل بنده يعني: در تواضع.
30- مكروه است خوردن در خودِ بازار نه در پستوي دكان.
31- مستحب است در وقت دست كشيدن از طعام خدا را حمد كند، تا در روز جزا از آن نعمت سؤال نشود، و هركس عيالش را در سفره جمع نموده و در اوّل طعامشان اسم خدا را بياورند و در آخر طعام حمد الهي را بجا آورند، پس آن سفره برچيده نمي شود مگر اينكه حضرت حق گناهان ايشان را بيامرزد.
32-مستحب است بعد از فراغ از طعام به جهت صاحبِ آن دعا نمودن.
33- مستحب است خشك نمودن رطوبت دست كه از شستن بعد از طعام حاصل مي شود.
34- مستحب است كه دست كودكان را هم بعد از غذا خوردنشان بشوئيم تا دستشان از باقيماندة‌ غذا پاك باشد، و اگر نه شيطان آن را بو مي كند، پس طفل در خواب پريشان مي شود، و دو ملك موكّل به او، از آن مي رنجند.
35- مستحب است خلال نمودن دندانها بعد از طعام، تا دهان خوشبو شود، و دندانها و گوشت آنها خوب گردد و رزق وسعت يابد، بلكه مكروه است ترك خلال براي آنكه ملائكه از بوي بد ميان دندانها ناراحت مي شوند. و (در هنگام خلال) مستحب است بلعيدن (به حلق فرو بردن) آنچه از بقية‌ طعام كه زبان به آن برسد، ولي آنچه را كه خلال آن را درآورد و آنچه كه در بين دندانهاست، بيرون انداختن آنها مستحب است، زيرا كه بلعيدن آنها روده ها را مجروح مي نمايد. همينطور جويدن چوبي كه به آن خلال نموده است مكروه است.
36- مستحب است در منزل خوردن آنچه از اجزاء‌ غذا كه از سفره بيرون مي افتد، هر چند مثل كنجد باشد كه خوردن آن شفاست از هر دردي، فقر را از خورنده و اولادش تا هفت پشت دور مي كند، نسل را زياد مي كند و اين غذا مَهر حورالعين و امان است از ديوانگي و جُذام و برص و زرداب و حماقت. در صحرا مستحب است كه اجزاء‌ غذا كه از سيني و سفره بيرون ماند خورده نشود چون روزي حيوانات است حتي اگر ران گوسفند باشد.
37- مستحب است اكرام طعام و مكروه است پاي بر آن زدن، بلكه حرام است اگر به قصد اهانت باشد، و همچنين مكروه است سفره را زير پا گذاردن و لگد زدن.
38- مستحب است بعد از طعام ـ خاصّه در نهارـ پشت به زمين دراز كشيدن و پاي راست را بالاي پاي چپ گذاردن.
39- مستحب است طعام را با جماعت خوردن، و اينكه مرد با عيالات و خدمتكارانش از بزرگ و كوچك بخورد… تا دست بر طعام بسيار باشد.
40- مكروه است با زن در يك ظرف غذا خوردن كه آن مورث (موجب) فراموشي است. و نهي وارد شده از خوردن با مادر در يك ظرف، به جهت خوف اينكه چيزي بردارد كه ميل مادر بر خوردن آن بوده، پس مورث عقوق (نارضايتي و ناراحتي مادر) شود.
41- مستحب است خوردن نيم خوردة‌ مؤمن از طعام و نوشيدني، كه آن شفاست از هفتاد بيماري، و هركس سُؤر (نيم خوردة) مؤمن را بخورد به جهت تبرك و تواضع، حضرت حق فرشته اي مي آفريند كه تا روز قيامت به جهت ايشان استغفار نمايد، و البتّه خورنده داخل بهشت شود.
42- خوردن و آشاميدن در ظرفهاي طلا و نقره حرام است.
(سراج الشيعه، برگزيده از ص 41 تا 46)
**************
پيامبر خدا (ص) فرمودند:
خداوند به موسي (ع) وحي كرد، غذا خوردن را با (مقدار كمي) نمك شروع و با (همان مقدار) به پايان برسانيد چونكه در نمك داروي هفتاد نوع بيماري است كه ساده ترين آنها جنون و جذام و پيسي و گلو درد و دندان درد و دل درد است.
(وسايل الشيعه ،ج24،ص406)
**************
حضرت امير (ع) فرمودند:
غذا را با خوردن (مقدار كمي) نمك شروع كنيد اگر مردم خواص نمك را مي دانستند آن را بر نوشدارو و پادزهر ترجيح مي دادند.
(وسايل الشيعه ،ج24،ص403)
***************